Phân biệt thiếu máu – thiếu máu thiếu sắt khi mang thai

Phân biệt thiếu máu – thiếu máu thiếu sắt khi mang thai

Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng quốc gia năm 2015 cho thấy 32,8% phụ nữ mang thai tại Việt Nam thiếu máu, trong đó chỉ có 54,3% các trường hợp là thiếu máu thiếu sắt. Như vậy, không phải tất cả các trường hợp thiếu máu là do thiếu sắt.

1. Thiếu máu

Thiếu máu là sự giảm sút khối lượng hồng cầu trong hệ thống tuần hoàn. Chẩn đoán thiếu máu khi kết quả xét nghiệm máu cho thấy Hemoglobin (Hb) < 11g/dl hoặc Hematocrit <33%.

Nguyên nhân gây thiếu máu:

1. Mất máu: trấn thương, bệnh (nhiễm ký sinh trùng, trĩ, xuất huyết tiêu hóa)

2. Giảm sản xuất hồng cầu do:

• Thiếu “nguyên liệu” tạo máu: sắt, các khoáng chất, protein và vitamin nhóm B.
• Ức chế tủy xương
• Thiếu/giảm đáp ứng với erythropoietin

3. Tăng phá hủy hồng cầu, tan máu

Như vậy, thiếu máu có thể bao gồm rất nhiều nguyên nhân. Thiếu máu do thiếu sắt chỉ là một trong số các nguyên nhân đó mà thôi. Tùy thuộc vào nguyên nhân thiếu máu là gì mà sẽ có phương pháp điều trị phù hợp.

Thiếu máu do thiếu sắt: cần bổ sung thêm sắt, do thiếu Vitamin nhóm B thì cần bổ sung Vitamin nhóm B (vitamin B12, acid folic)…

2. Thiếu máu thiếu sắt

Chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt

Tổng phân tích tế bào máu cho thấy có thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc và xét nghiệm máu cho kết quả đồng thời 2 thông số:

–           Hemoglobin (Hb) < 11g/dl

–           Ferritin huyết thanh< 30ng/ml

Nhu cầu về sắt tăng cao trong khi mang thai, nếu không được bổ sung sắt phù hợp thì mẹ bầu rất dễ bị thiếu máu thiếu sắt. Khoảng 15% đến 25% các trường hợp mang thai bị thiếu máu thiếu sắt.

Những yếu tố chính liên quan tới thiếu máu thiếu sắt

• Chế độ ăn uống nghèo nàn/mất cân bằng, nghén nặng, thiếu Vitamin C.. ⇒ Giảm lượng sắt đưa vào cơ thể
• Giảm độ toan dịch vị (sốt, nhiễm khuẩn, đi lỏng, đói ăn, suy nhược…) ⇒ Giảm hấp thụ sắt
• Đa thai, có thai lại quá nhanh (khoảng cách giữa 2 lần đẻ dưới 2 năm), đẻ nhiều lần (trên 4 lần), chảy máu trong lần mang thai trước đó,… ⇒ Nhu cầu sắt tăng bất thường

Thiếu máu thiếu sắt gây nguy hại gì?

Với mẹ:

• Mẹ dễ bị sảy thai, nguy cơ đẻ non
• Tăng thể tích bánh rau, nhau tiền đạo, nhau bong non, vỡ ối sớm
• Cao huyết áp trong thai kỳ, tiền sản giật
• Tăng nguy cơ vỡ ối sớm, băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu sản
• Tình trạng thiếu Oxy làm mẹ mệt mỏi, ốm yếu, nhịp tim nhanh lên.

Với con:

• Con bị nhẹ cân, sinh non, suy dinh dưỡng thai nhi
• Thời gian điều trị hồi sức kéo dài
• Tỷ suất nhiễm bệnh sơ sinh cao hơn
• Con những bà mẹ thiếu máu thiếu sắt trong thai kỳ có nguy cơ bệnh tim mạch cao hơn những trẻ khác…

Thừa sắt có nguy hiểm không?

Chắc chắn là có! Bổ sung sắt không tương ứng theo nhu cầu trước hết sẽ gia tăng tác dụng phụ trên đường tiêu hóa do sắt không được hấp thu như: táo bón hoặc tiêu chảy, đi ngoài phân đen, đầy bụng khó tiêu, chán ăn…

Ngay cả khi sắt được hấp thu vào cơ thể thì nguy cơ gặp các tác dụng không mong muốn vẫn thường trực nếu bạn luôn bổ sung sắt ở mức cao, dư thừa. Khi dư thừa, sắt sẽ lắng đọng tại các cơ quan trong cơ thể. Sắt tích lũy ở vùng nào sẽ gây tổn thương cho cơ quan tại vùng đó: Xơ gan, sơ lách, rối loạn nhịp tim, cơ thể mệt moi, sạm da…

Ảnh hưởng tới thai nhi: Thừa sắt dẫn tới tăng nồng độ sắt tự do và tăng nồng độ huyết sắc tố trong máu người mẹ, làm cản trở quá trình cung cấp máu từ mẹ sang con dẫn đến tình trạng: sinh non, thiếu cân và tăng nguy cơ tử vong cho sản phụ.

Xem thêm: Tự ý bổ sung sắt khi mang thai – lợi bất cập hại

Thiếu máu hay thiếu máu thiếu sắt đều gây nhiều nguy hiểm cho cả mẹ và con. Quan trọng là cần xác định rõ nguyên nhân để có hướng điều trị kịp thời và hiệu quả. Mặc dù vậy, quan tâm tới chế độ ăn, bổ sung sắt đầy đủ, đúng liều lượng ngay từ trước khi mang thai và trong suốt thai kỳ luôn cần thiết để phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt trong thai kỳ

Theo Procarevn