Lượng sắt chuẩn cho từng giai đoạn thai kỳ

Cần bổ sung bao nhiêu sắt cho từng giai đoạn thai kỳ là câu hỏi rất nhiều mẹ bầu, hay những phụ nữ chuẩn bị có kế hoạch mang thai đều thắc mắc. Cùng tìm câu trả lời qua bài viết dưới đây nhé.

Vai trò của sắt với phụ nữ mang thai

Để đáp ứng đủ nhu cầu phát triển của em bé, khi mang thai, thể tích tuần hoàn cơ thể mẹ tăng gấp 50% so với bình thường. Theo một số thống kê, phụ nữ khi mang thai cần lượng lớn sắt để đáp ứng 3 nhu cầu: tăng thể tích máu, cung cấp máu nuôi thai nhi và bù lại lượng máu đã mất sau quá trình sinh nở.

Đầu tiên, sắt tham gia vào nhiệm vụ táo máu và quá trình tạo nhân tế bào, từ đó tạo ra những tế bào mới. Trong khoảng 10 – 16 ngày đầu khi bắt đầu thụ thai, sắt và axit folic sẽ tạo ra các tế bào thần kinh của thai nhi. Không chỉ vậy, sắt còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành hồng cầu và cấu tạo nên enzym hệ miễn dịch, giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể.

Chính vì vậy, nếu bổ sung thiếu sắt có thể khiến cho mẹ dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi do ảnh hưởng đến quá trình vận chuyển oxy trong cơ thể mẹ. Đặc biệt, thiếu sắt còn có thể gây ảnh hưởng nặng nề đến sự phát triển của thai nhi.

Ngoài ra, sắt còn giúp làm tăng cảm giác ngon miệng cho mẹ bầu. Nếu không được bổ sung đủ sắt mẹ sẽ không muốn ăn, mệt mỏi làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Khi đó, sức đề kháng của mẹ kém sẽ dẫn tới nhiễm trùng. Điều này còn ảnh hưởng đến em bé sinh ra mang tiềm tàng của thiếu máu thiếu sắt giống mẹ, khó đạt được sức khỏe như mong muốn.

Theo các số liệu nghiên cứu, có khoảng 40 – 50% phụ nữ mang thai bị thiếu sắt (thay đổi theo vùng). Riêng kết quả điều tra của Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, 36,8% phụ nữ mang thai tại Việt Nam thiếu máu và 75% nguyên nhân thiếu máu là do thiếu sắt.

Sắt là một yếu tố giúp duy trì một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh cho cả mẹ bầu và thai nhi. Đối với mẹ, thiếu sắt sẽ làm tăng nguy cơ sinh non, nhiễm trùng hậu sản, băng huyết sau sinh, suy nhược cơ thể… Còn đối với thai nhi, việc thiếu máu, thiếu sắt là yếu tố nguy cơ của suy dinh dưỡng bào thai, non tháng, nhẹ cân, ảnh hưởng đến sự phát triển thể lực và trí lực của trẻ sau này. Do đó, uống sắt đầy đủ, đúng hàm lượng là điều cần thiết của tất cả mẹ bầu nên làm.

Hàm lượng sắt ĐỦ cho bà bầu ở từng giai đoạn là bao nhiêu?

Nhu cầu sắt cần cung cấp khác nhau theo từng giai đoạn: 3 tháng đầu là thời gian thai nhi bắt đầu hình thành, nhu cầu sắt chưa cao, thậm chí còn giảm hơn so với bình thường vì mẹ không bị mất máu do kinh nguyệt. Sau đó, nhu cầu sắt bắt đầu tăng ở 3 tháng giữa thai kỳ và lên cao đỉnh điểm ở giai đoạn 3 tháng cuối. Cụ thể:

★ 3 THÁNG ĐẦU: Khi thai nhi mới hình thành, nhu cầu sắt chỉ tương tự khi bạn chưa mang thai, thậm chí có thể ít hơn bởi không mất máu do kinh nguyệt. Tuy nhu cầu sắt trong giai đoạn mang thai 3 tháng đầu thấp nhưng mẹ không nên để cơ thể bị thiếu hụt sắt vì như vậy sẽ gây ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của thai nhi. Ở giai đoạn này, thai nhi cần được cung cấp sắt để tạo máu.

★ 3 THÁNG GIỮA: Nhu cầu sắt 3 tháng giữa bắt đầu tăng cao hơn để đáp ứng sự phát triển của thai nhi. Đây là giai đoạn tiền đề cho sự phát triển thai nhi nhanh chóng sau này.

★ 3 THÁNG CUỐI: Đây là thời điểm mẹ cần cung cấp sắt nhiều nhất để chuẩn bị cho quá trình sinh nở. Để đảm bảo sức khỏe nhanh phục hồi sau sinh và thai nhi phát triển nhanh chóng mẹ bầu nên chủ động bổ sung đủ lượng sắt cần thiết ngay từ những ngày đầu mang thai để tăng dự trữ sắt, đảm bảo cơ thể có đủ sắt ở những tháng cuối thai kỳ.

Theo khuyến nghị của viện dinh dưỡng quốc gia, phụ nữ mang thai nếu có chế độ ăn tương đối tốt, ăn được 1-2 lạng thịt/cá/ngày thì cần bổ sung trung bình 27mg sắt nguyên tố/ngày (bao gồm từ thức ăn và thuốc bổ sung). Nếu chế độ ăn yếu hơn, nhu cầu sắt của mẹ là 41mg/ngày. Chỉ bổ sung sắt liều cao hơn khuyến nghị khi có chỉ định của bác sĩ trong trường hợp thiếu hụt đặc biệt.

Không chỉ ở giai đoạn mang thai, người mẹ nên bổ sung sắt liên tục cho đến sau khi sinh 1 tháng để tránh thiếu máu cũng như tăng tốc độ hồi phục của cơ thể.

Trong trường hợp mẹ bầu bị thiếu máu do thiếu sắt, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung lượng sắt cho cơ thể nhiều hơn khoảng 100 mg sắt/ ngày. Hoặc thậm chí có thể yêu cầu mẹ bầu nằm viện để bổ sung.

Mẹ bầu cần lưu ý: Không phải tất cả lượng sắt bạn bổ sung từ thực phẩm hoặc từ thuốc sẽ được hấp thu hoàn toàn. Chỉ một lượng nhỏ khoảng 10-15% sắt được hấp thu mà thôi. Lượng sắt cần cung cấp từ thuốc càng ít, càng giảm thiểu các tác dụng phụ mà thuốc có thể gây ra cho thai kỳ.

Chính vì vậy, lượng sắt cần cung cấp luôn được tính toán ở mức cao hơn nhu cầu thực tế của cơ thể. Phần sắt còn lại không được hấp thu sẽ được đào thải ra ngoài qua đường tiêu hóa. Đây cũng là nguyên nhân gây ra các tác dụng phụ mà mẹ bầu thường gặp như tiêu chảy hoặc táo bón, đi ngoài phân đen, chướng bụng, chán ăn… Càng bổ sung liều cao (vượt ngoài mức các chuyên gia khuyến nghị) thì lượng sắt dư thừa không được hấp thu càng tăng và các tác dụng không mong muốn càng cao.

Hướng dẫn bổ sung sắt cho bà bầu trong suốt thai kỳ

Bổ sung sắt cho bà bầu từ thực phẩm

Chuyên gia khuyến khích, cách bổ sung sắt cho bà bầu an toàn, tốt nhất và hiệu quả nhất nên đến từ các thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên. Trong thực phẩm sắt tồn tại dưới 2 dạng là: Sắt có chứa heme (từ động vật) và sắt non – heme/ hay không chứa heme (từ thực vật). Cụ thể như sau:

Sắt có nhiều trong thực phẩm, đặt biệt là các thực phẩm có nguồn độc động vật như thịt, cá, trứng, gan, tiết… Các loại rau có màu xanh đậm, cần tây, rau đay, rau dền… cũng cung cấp sắt đáng kể.

Mặc dù có vai trò quan trọng, tuy nhiên thừa sắt cũng đem lại ảnh hưởng đáng kể tới sức khỏe thai kỳ như táo bón hoặc tiêu chảy, đi ngoài phân đen, khó chịu dạ dày, cản trở quá trình tạo máu của thai nhi… Để bổ sung sắt hiệu quả cần tính toán liều lượng dựa vào chế độ ăn uống hàng ngày của mẹ.

Như vậy, tùy thuộc vào chế độ ăn uống cụ thể hàng ngày mà cần tính toán bổ sung sắt ở liều lượng khác nhau.

Bổ sung sắt bằng viên uống

Mặc dù việc bổ sung sắt cho bà bầu từ thực phẩm được khuyến khích vì nó an toàn sức khỏe, tuy nhiên nguồn thực phẩm tự nhiên sẽ không đáp ứng đủ nhu cầu sắt mẹ bầu cần, nhất là ở giai đoạn 2 và 3 – được xem là các giai đoạn vượt trội của thai kỳ. Do đó, mẹ bầu cần cung cấp thêm sắt cho cơ thể từ các sản phẩm bổ sung, thuốc (dưới 2 dạng là sắt vô cơ và sắt hữu cơ).

Lưu ý, khi bổ sung sắt từ thuốc/ hoặc các sản phẩm có chứa sắt mẹ bầu cần kiểm tra tình trạng thiếu hụt sắt của cơ thể cũng như tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh những rủi ro xấu do sắt dư thừa gây ra. Bổ sung sắt dư thừa sẽ làm gia tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa, gây cảm giác ăn không ngon miệng, gây nhiều tác động xấu đến sức khỏe mẹ và sự phát triển của con yêu.

➤ Tham khảo thêm: Bí quyết chọn thuốc sắt tốt, dễ uống và an toàn nhất cho bà bầu 2023

Khi nào cần bổ sung sắt liều cao️?

Bạn thực sự có thiếu máu thiếu sắt ở mức bệnh lý (dựa vào kết quả xét nghiệm máu ở 2 chỉ số):

✔ Hemoglobin (Hb) < 11g/dl

✔ Ferritin huyết thanh< 30ng/ml

Tùy thuộc vào mức độ thiếu máu thiếu sắt cụ thể bác sĩ sẽ chỉ định bổ sung sắt liều cao phù hợp. Lúc này mẹ cần tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Đa phần các trường hợp thiếu máu nhẹ ở phụ nữ mang thai là do thiếu tổng hòa các chất dinh dưỡng. Để cải thiện tình trạng thiếu máu cũng như giảm những tác dụng phụ không mong muốn khi bổ sung quá nhiều sắt, thì biện pháp đơn giản và hiệu quả nhất vẫn là tăng cường chất lượng bữa ăn hàng ngày, có chế độ sinh hoạt lành mạnh

Ngoài ra, thai nhi phát triển và tăng trưởng không chỉ dựa vào sắt, sắt chỉ là một nguyên tố vi lượng chiếm chưa đến 0.01% trong cơ thể người, còn nhiều thành phần có vai trò đặc biệt quan trọng khác như DHA, EPA, acid folic, iod, kẽm cùng các vitamin và khoáng chất thiết yếu khác giúp mẹ khỏe và bé phát triển tối ưu cả về thể chất và trí tuệ. Mẹ bầu có thể bổ sung toàn bộ các dưỡng chất này thông qua viên bổ tổng hợp.

Làm thế nào để mẹ bầu tăng hấp thụ sắt?

Bổ sung sắt khi mang thai là vấn đề quan trọng với các mẹ bầu, nhưng bổ sung sắt như thế nào để cơ thể tăng hấp thu cũng quan trọng không kém. Theo đó, để tăng hấp thu sắt cho cơ thể khi sử dụng thuốc, các sản phẩm bổ sung mẹ bầu nên bỏ túi các típ sau:

• Không bổ sung canxi với sắt cùng lúc vì chúng có thể gây cản trở sự hấp thu của cơ thể, nên uống chúng cách nhau ít nhất 2 tiếng đồng hồ.
• Không uống thuốc bổ sung sắt với trà, cà phê, sữa hay các sản phẩm làm từ sữa, ngũ cốc nguyên hạt vì chúng làm giảm hấp thu sắt của cơ thể.
• Khi bổ sung thuốc sắt nên ăn/ uống các thực phẩm chứa nhiều vitamin C như cam, cà chua… vì vitamin C giúp cơ thể hấp thụ sắt tốt hơn.
• Nên uống viên bổ sung sắt khi bụng đói (trước khi ăn 1 giờ hoặc 2 giờ sau khi ăn), vì cơ thể hấp thụ sắt tốt nhất khi đói.

Mặc dù sắt nằm trong số những thành phần cần thiết cho giai đoạn mang thai, nhưng còn nhiều thành phần khác có vai trò đặc biệt quan trong như DHA, EPA, acid folic, iod, kẽm, canxi cùng nhiều vitamin và khoáng chất khác. Do đó khi mang thai mẹ nên lưu ý bổ sung ĐÚNG – ĐỦ dưỡng chất bằng viên bổ tổng hợp như giúp mẹ cân bằng dinh dưỡng (không thiếu – không thừa) và bé phát triển thông minh vượt trội.