Phân loại mức độ an toàn cho phụ nữ có thai: A

*Phân loại mức độ an toàn A: thuốc đã được nhiều phụ nữ mang thai và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ sử dụng và không quan sát thấy bất kì sự gia tăng dị tật thai nhi hoặc các tác hại trực tiếp hay gián tiếp khác đến thai nhi.

Nhóm thuốc: thuốc chống nôn, thuốc chẹn thụ thể dopamine, thuốc kích thích nhu động dạ dày – ruột phần trên.

Tên hoạt chất: metoclopramid.

Chỉ định: Điều trị nôn và buồn nôn do đau nửa đầu cấp. Nôn và buồn nôn liên quan hóa trị, xạ trị. Dự phòng nôn và buồn nôn hậu phẫu.

Chống chỉ định: Mẫn cảm thuốc. Động kinh. Parkinson. Tắc cơ học thủng đường tiêu hóa. U tủy thượng thận. Đang dùng thuốc có khả năng gây phản ứng ngoại tháp như phenothiazine, butyrophenol.

Liều và cách dùng:

Liều trên người lớn, trong tất cả các chỉ định: 10 – 30 mg/ngày, chia làm 1 – 3 lần, tối đa 30 mg/ngày hoặc 0.5 mg/kg/ngày.

Chuyển hóa:

Thuốc hấp thu nhanh và hoàn toàn sau uống, chuyển hóa qua gan và thải trừ chủ yếu qua nước tiểu.

Thuốc phân bố dễ dàng qua hàng rào nhau thai.

Thuốc có vào sữa mẹ, nồng độ thuốc trong sữa có thể cao hơn trong huyết tương.

Độc tính

Trên phụ nữ có thai:

Ba nghiên cứu về độ an toàn của metoclopramide dùng trong 3 tháng đầu thai kì trên khoảng hơn 4000 phụ nữ mang thai, cho thấy không làm tăng tỉ lệ bất thường, dị tật ở trẻ sinh ra.  Sử dụng ở cuối thai kỳ có thể dẫn tới xuất hiện triệu chứng ngoại tháp ở trẻ sơ sinh.

Trên phụ nữ cho con bú:

Nhiều nghiên cứu nhỏ cho thấy ít tác dụng phụ trên trẻ bú mẹ. Do phụ nữ sau sinh có nguy cơ cao bị trầm cảm sau sinh và metoclopramide có thể làm trầm trọng hơn triệu chứng này.

Sử dụng  cho phụ nữ có thai và cho con bú

Sử dụng cho phụ nữ có thai.

Các thuốc kháng dopamine như domperidon, metoclopramide, các phenothiazine như clopromazin, procloperazin, promethazine  được sử dụng khá phổ biến. Trong đó metoclopramide ít gây an thần hơn phenothiazine, an toàn và hiệu quả vì vậy là lựa chọn ưu tiên hơn cả so với các thuốc còn lại.

Cần thận trọng theo dõi trẻ sau khi sinh nếu mẹ dùng thuốc vào 3 tháng cuối thai kì.

Sử dụng cho phụ nữ cho con bú

Thuốc chống nôn ưu tiên lựa chọn hơn cả trong thời kì cho con bú là meclizine.  Do thuốc có qua sữa mẹ, nên trẻ bú mẹ có thể gặp tác dụng phụ do thuốc. Dược thư quốc gia Việt nam khuyến cáo không nên dùng trong thời kì này, tuy nhiên một số tài liệu nước ngoài đánh giá metoclopramide cũng như domperidon ở mức an toàn và có thể dùng.

Không nên dùng dài ngày, nên tránh ở phụ nữ có tiền sử bị trầm cảm nặng.

Một số tác dụng phụ: Thường gặp ỉa chảy, buồn nôn, mệt mỏi. Có thể ngủ gà. Ít gặp táo bón, buồn nôn, khô miệng hay rối loạn trương lực cơ.

Chú ý (nếu có): Nên uống trước bữa ăn 30 phút và vào lúc đi ngủ.

Phân loại mức độ an toàn cho phụ nữ có thai: B2

 * Phân loại mức độ an toàn B2: thuốc được sử dụng trên một số lượng giới hạn phụ nữ mang thai hoặc phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ mà không quan sát thấy sự gia tăng dị tật thai nhi hoặc các tác hại trực tiếp hay gián tiếp khác đến thai nhi. Các nghiên cứu trên động vật không đầy đủ hoặc có thể vẫn còn thiếu, nhưng các nghiên cứu hiện có không chỉ ra sự gia tăng tổn thương với thai nhi.

Nhóm thuốc: thuốc chống nôn/thuốc đối kháng dopamin.

Tên hoạt chất: domperidon.

Chỉ định: Điều trị  nôn và buồn nôn do nhiều nguyên nhân. Điều trị chứng khó tiêu không liên quan đến loét. Điều trị triệu chứng của hội chứng trào ngược dạ dày – thực quản.

Chống chỉ định:

Dị ứng với thuốc hoặc bất cứ thành phần nào của thuốc. Suy gan mức độ trung bình – nặng. Rối loạn dẫn truyền tim hoặc bệnh tim. Chảy máu tiêu hóa.

Liều và cách dùng:

Liều cho người lớn khoảng 10 – 20 mg/lần,, 3 – 4 lần/ngày, không quá 80 mg/ngày.

Chuyển hóa:

Thuốc chuyển hóa nhanh và nhiều ở gan, đào thải theo phân và nước tiểu.

Thuốc có khả năng qua được hàng rào nhau thai (khoảng 0.2-0.8%).

Thuốc và sữa mẹ với lượng nhỏ (< 0.1%). Thuốc cũng ít vào hệ thần kinh trung ương nên ít nguy cơ gây tác dụng phụ trên thần kinh trung ương ở trẻ bú mẹ.

Độc tính

Trên PNCT: Không gây quái thai trên động vật. Còn ít nghiên cứu đánh giá tính an toàn của domperidon trên phụ nữ có thai. Tuy nhiên một thử nghiệm lâm sàng nhỏ cho thấy thuốc không gây dị tật lớn, không ảnh hưởng tuổi thai khi sinh, trọng lượng trẻ, chu vi vòng đầu trẻ khi mẹ sử dụng domperidone trong kì đầu thai kỳ.

Trên PNCCB:

Dùng liều hơn 30 mg vì có nguy cơ loạn nhịp tim. Thuốc có thể làm tăng tiết sữa.

Sử dụng  cho phụ nữ có thai và cho con bú

Sử dụng cho phụ nữ có thai

Mặc dù dữ liệu an toàn còn hạn chế, nhưng các thuốc tác động dopamine như domperidon hay metoclopramide được sử dụng tương đối rộng rãi. Trong đó metoclopramide dường như an toàn hơn và hiệu quả, là lựa chọn ưu tiên hơn.

Sử dụng cho phụ nữ cho con bú

Domperidon và metoclopramide có thể sử dụng khi cho con bú, tốt nhất nên dùng ở thời điểm sau thời điểm cho con bú xong. Nếu cảm thấy các triệu chứng nhịp tim bất thường khi dùng thuốc và một số triệu chứng như: chóng mặt, đánh trống ngực, ngất…nên ngưng thuốc và hỏi ý kiến bác sĩ.

Một số tác dụng phụ: Ít gặp đau đầu, mất ngủ, nôn, buôn nôn, tiêu chảy, khô miệng. Ít gặp các tác dụng phụ ở thần kinh trng ương như phản ứng ngoại tháp (rối loạn trương lực cơ,…) vì thuốc khó qua được hàng rào máu – não.

Chú ý (nếu có): Thuốc nên uống 15-30 phút trước bữa ăn.